Son yıllarda etkisini artarak gösteren orman yangınları, sera gazı salınımları, tükenen doğal kaynaklar ve biyolojik çeşitliliğin azalması gibi birçok çevre sorunu her geçen gün artan enerji ihtiyacının karşılanması karşısında engel oluşturuyor. İnsanoğlu da yüzyıllar doğaya hükmetme savaşı verirken çoğu zaman yarattıkları tahribata aldırmadan hareket etmeye devam ediyor. Her geçen yıl azalan fosil yakıtlar ise sınırsız bir enerji elde etmenin bu şekilde mümkün olamayacağına bir işaret. Bu noktada, oluşumları milyonlarca yıl sürmeyen yenilebilir enerji kaynakları karşımıza çıkıyor. Yenilenebilir enerji kaynakları en basit haliyle kısa sürelerde ve belirli aralıklarla sürdürülebilirliği olan ve doğada kendiliğinden bulunan kaynaklar olarak tanımlanabilir. Her ne kadar aklımıza ilk olarak güneş enerjisi, rüzgar enerjisi, jeotermal enerji gibi kaynaklar gelse de biyokütle de sürdürülebilirlik açısından büyük bir role sahip. Biyokütle; uzun yıllardır ısınma, yemek pişirme veya enerji ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla kullanılmaya devam etmektedir. Biyokütlenin enerji kaynağı olarak kullanımında ise öne çıkan uygulamalardan biri olan biyokömür, diğer bir deyimle biyoçar, ilk olarak “Terra preta” olarak adlandırılan ve Amazon bölgesinde yer alan topraklarda 19. yüzyılın sonlarına doğru keşfedilmiştir. “Terra preta” rengini içinde bulunan odun kömürü, kompost karışımları, kemik atığı gibi maddelerin karışımlarından alan siyah renkli topraklar olarak düşünülebilir.
Çok koyu renkli, yüksek karbon ve organik madde içeren biyokömür ise biyokütlenin çok yüksek ısıda çok az oksijenle veya oksijensiz bir şekilde termokimyasal olarak ayrıştırılması/çözülmesi olarak tanımlanabilir. Biyokömür; enerji elde etmenin yanı sıra toprakta üretimin ve kalitenin arttırılması, toprağın havalandırılması, su tutma seviyesinin ve geçirgenliğinin arttırılması gibi birçok fayda sağlar. Gübre gereksinimi azaltan biyokömür, aynı zamanda bitki hastalıkları ile mücadeleye de yardımcı olur. Genelde bazik bir karaktere sahip olan biyokömür özellikle asidik topraklarda pH dengesinin sağlanması açısından da önem teşkil eder. Biyokömür uygulamaları yarı kurak ve kurak iklimin yanı sıra anız yakma faaliyetlerinin hakim olduğu Türkiye’de de verimliliğini kaybeden toprakları zenginleştirmek amacıyla kullanılabilir.
Biyokömürün sürdürülebilir bir çevrede değerini daha iyi anlamak için gaz salınımlarına da ayrıca dikkat çekmek gerekiyor. Öncelikle biyokömür, karbonun toprakta tutulmasına dolaylı olarak da atmosfere yayılan karbondioksit miktarının azalmasına yardımcı olur. Yapılan son çalışmalara göre de uçucu, renksiz ve zehirli bir gaz olan hidrojen sülfürün yanı sıra keskin bir kokuya sahip olan amonyak gazının da azaltılmasında biyokömürün yer aldığı görünüyor. Böylece, biyokömürün enerji üretimine ek olarak hava kirliliğin önlenmesine ve iklim krizi ile mücadeleye katkı sağladığı gözlemlenir.
Biyokömür üretilen maddenin içeriği, kullanılan ısı miktarı, toprak tipi ve ortamın iklim özellikleri biyokömür uygulamalarında farklılıklara neden olabilir. Her ne kadar biyokömürün uygulama alanlarındaki çalışmalar devam etse de biyokömürün bir kere toprağa eklenmesinin bile verimlilik açısından yarar sağladığı bir gerçek. Pek çok alanda avantaj sağlayan biyokömürü üretmek için de birçok alternatif yol mevcut. Peki, biyokömürü kısıtlı bir alanda elde etmek mümkün mü?
Basit bir biyokömür sobası ile biyoçar elde etmek için sadece birkaç ağaç kabuğu parçası, bir teneke kutu ve ısı vermek için çakmak gibi bir araç yeterli olacaktır. İlk adım teneke kutunun üzerine belirli aralıklar ile delikler açmak. Delikler büyüdükçe hava alma miktarı artacağından süreç hızlanacaktır. Daha sonra yapmanız gereken ise ağaç kabuğu parçalarını kutunun içine yerleştirip çakmağı çakmak. Bu süreçte kolonya gibi kolay alevlenebilen bir madde işinizi kolaylaştıracaktır. Ve böylece biyoçar sobanız hazır! Yanma işlemi bittikten sonra teneke kutudaki ateşin tamamen söndüğünden emin olmayı unutmayın.
Kaynaklar:
Akgül, G. (2017). BİYOKÖMÜR: ÜRETİMİ ve KULLANIM ALANLARI. Selçuk Üniversitesi Mühendislik, Bilim ve Teknoloji Dergisi, 5(4), 485-499.
Günal, E., & Erdem, H. (2018). Biyokömür; Tanımı, Kullanımı ve Tarım Topraklarındaki Etkileri. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 15(2), 87-93.
Günal, E., & Erdem, H. (2021). Sürdürülebilir Çevre Yönetiminde Biyoçar. Sürdürülebilir Çevre Dergisi, 1(1), 7-17.
Harrison, V. (n.d.). Biochar & Terra Preta. Allotment; Gardens.
Ippolito, J. A., Laird, D. A., & Busscher, W. J. (2012). Environmental Benefits of Biochar. Journal of Environmental Quality, 41(4), 967-972.
