Sünger Şehirler

İklim değişikliği sebebiyle sıcaklık değerlerinde ve yağış rejimlerinde değişimler olacağı öngörülmektedir. Yağış şiddetlerinin artacağı, dolayısıyla gözlemlenen taşkın olaylarının sıklığının ve etkilerinin artacağı belirtilmektedir. Son yıllarda haberlerde “Yüzyılın en büyük sel felaketi Çin’in güneybatısını vurdu”, “Evler Suda Yüzdü! Son 50 Yılın En Kötü Sel Felaketi” gibi başlıklara rastlanmaktadır. Diğer yandan 2050 yılında dünya nüfusunun 9,6 milyarı geçeceği ve nüfusun %70’inin şehirlerde yaşayacağı tahmin edilmektedir [1]. Şehirleşme ile çatılar, yollar, kaldırımlar, otoparklar gibi geçirimsiz yüzeyler artmakta bu da daha çok yüzeysel akış, yeraltı suyu besleniminde azalma ve taşkın sularının hacimlerinde artışa neden olmaktadır. Birçok şehirde yağmur suyunun ancak %20-30’unun toprağa sızabildiği belirtilmektedir [3]. Dünya çapında şehirler, şehirleşme ve suyu “gri” altyapıyla (beton barajlar, bentler, yağmur suyu tankları, borular vb.) kontrol etme girişimi nedeniyle benzer sorunları paylaşmaktadır ve daha dayanıklı (resilient) şehirler yaratmak bir amaç haline gelmiştir [4].

“Sünger şehir” kavramı, Çin’de giderek artan sel felaketleri ile baş edebilmek amacıyla mimar Prof. Kongjian Yu tarafından 2013 yılında geliştirilmiştir. Doktora derecesini Harvard Üniversitesi’nden alan ve 2020’de Uluslararası Peyzaj Mimarları Federasyonu’nun Sir Geoffrey Jellicoe Ödülü’nü kazanan ve uluslararası üne sahip peyzaj mimarlığı firması Turenscape’in kurucu ortağı olan Prof. Yu geçirimli yüzeyleri geçirimsiz yüzeylerle kaplamaya yönelik mevcut yaklaşımın başarısızlığa mahkûm olduğunu ve bunun yerine şehirlerin taşkınlara karşı doğaya dayalı çözümler (nature based solutions) benimsemesi gerektiğini ifade etmektedir [6]. Çin’de sünger şehirler olarak tanımlanan kavram Avrupa’da yeşil altyapı (green infrasturucture), ABD’de düşük etkili kalkınma (Low impact development) olarak bilinmektedir.

Prof. Yu’nun fikirleri 2013 yılında Çin Merkezi Hükümeti tarafından kabul edilmiş ve 2015’te 16 sünger şehir, 2016’da ise 14 sünger şehir (Ningbo, Hangzhou, Şanghay, Pekin, Shenzhen ve Wuhan gibi şehirler de dahil) olmak üzere ülke genelinde farklı iklim kuşakları ve bölgelerdeki 30 şehir sünger şehir olarak seçilmiştir. Başarılı denemelerden sonra sünger şehirler inşa etmek artık Çin’de ulusal bir hareket haline gelmiştir. Yetkililer 2030 yılına kadar kentsel alanların %80’ini sünger şehire dönüştürülmesini ve yağışın en az %70’inin absorplanması ve yeniden kullanmasını hedeflemektedir [7].

Sünger şehirler, yağışın yüksek olduğu zamanlarda suyu hızla tahliye etmek yerine tıpkı bir sünger gibi fazla suyu absorplamak ve akışını yavaşlatmak için tasarlanmış yeşil mimari çözümleri kullanmaktadır. Sünger şehirler, geçirimli kaldırım ve yollardan, yağmur bahçelerinden, yeşil çatı ve duvarlardan, teraslardan, birbirine bağlı su yollarıyla dolu geniş yeşil alanlardan ve kuruyken park gibi davranan, taşkın zamanlarında ise sulakalanlara dönüşen sistemlerden oluşmaktadır [8].

 

 

Sünger Şehirlerin Faydaları

Sünger şehirlerin faydaları aşağıda sıralanmaktadır [11, 12]:

• Taşkın risklerinin azaltılmasını sağlamaktadır.

• Sulakalanların artışı biyolojik çeşitliliği arttırmaktadır.

• Beton tabanlı gri altyapılara olan ihtiyacı ve suyun arıtılması için harcanan enerjiyi azaltmaktadır.

• Hasat edilebilen yağmur suyu, döngüsel olarak peyzaj sulama ve kentsel tarım için de kullanılarak daha kurak zamanlara yönelik su güvenliğinin temin edilmesi açısından yararlıdır.

• Kentsel alanlarda yoğunlaşan ısıyı tutan beton ve asfalt yollar, kırsal alanlara göre ortam sıcaklığının ortalama en az 1 derece daha yüksek olmasına yol açmaktadır. Sünger şehirler, karbondioksiti emen geniş yeşil alanlar içerir. Sulakalanlar, bitki örtüleri ve yetişkin ağaçlar kentsel alanlarda doğal serinleme sağlarken, kent ormanları karbon yutağı işlevi görmektedir.

• Mikro iklimin iyileştirilmesini sağlar.

• Sünger şehir altyapısı, gri altyapıya kıyasla bakım için çok daha az enerji gerektirir.

• Su arıtma tesislerine giden yükü azalmaktadır.

• Su kalitesini ve yeraltısuyu beslenimini arttırmaktadır.

• Parklar yoğun yağışlı dönemlerde taşkınlar için, kurak dönemlerde ise günlük kullanım için kullanılabilir.

• Daha yeşil, daha sağlıklı ve daha keyifli kentsel alanlar yaşam kalitesini arttırmaktadır.

Bu yeşil altyapıya yatırım yapmanın kolay olmadığını hatırlamakta fayda vardır. Her pilot şehre, hammadde alımı ve ilk mühendislik ve inşaat maliyetleri için Çin merkezi hükümeti sübvansiyon vermiştir (eyalet başkentleri için yılda 85 milyon ABD Doları (3 yıl için); doğrudan merkezi yönetimin kontrolü altındaki belediyeler için 71 milyon ABD doları; ve diğer tüm şehirler için 57 milyon ABD Doları) [13]. Toplam yatırımın 6,35 milyar ABD Doları olduğu tahmin edilmektedir [14]. Diğer yandan, farklı belediye kurumlarını ve bilgi alanlarını entegre eden çok disiplinli bir ekipten, havza, toprak çalışmaları, yağış, güneşlenme, rüzgarlar hakkında bilgi içeren bir veritabanı ve ayrıntılı analiz gerekmektedir. Bu nedenle, uzun vadeli bir plandır.

Sünger şehir hareketinin çoğu, zaten oldukça gelişmiş olan şehir merkezlerinde gerçekleştirilmiştir. Ancak bu fikrin savunucuları, sünger şehirlerin gelişimini tamamlamamış şehirlerin planlamasına dahil edilmesi için büyük bir potansiyel olduğunu söylemektedir.

 

Kaynakça:

[1] Shahid, S., Alamgir, M., Wang, X-J. Eslamian, S. 2017. Climate Change Impacts on and Adaptation to Groundwater In book: Handbook of Drought and Water Scarcity: Environmental Impacts and Analysis of Drought and Water Scarcity, 1st Edition, Chapter: 6, Publisher: CRC Press, Editors: Saeid Eslamian, Faezeh A. Eslamian, pp.108-120.

[2] This man is turning cities into giant sponges to save lives: https://www.youtube.com/watch?v=U37gst79pGc

[3] Berlin becoming a ‘sponge city’ to tackle climate change: https://www.youtube.com/watch?v=u9mYhbmVp0E

[4] What are ‘sponge cities’ and how can they prevent floods: https://climatechampions.unfccc.int/what-are-sponge-cities-and-how-can-they-prevent-floods/

[5] Prof. Kongjian Yu: https://www.iflaworld.com/newsblog/kongjian-yu-announces-as-winner-of-the-2020-sir-geoffrey-jellicoe-award

[6] Sponge city: China’s failure journey to make flood become a friend: https://www.google.com/search?q=sponge+city+before+and+after+view#fpstate=ive&vld=cid:ef9773b8,vid:7hqffa5D0RM

[7] Peng, Y., Reilly, K., 2021. Using Nature to Reshape Cities and Live with Water: An Overview of the Chinese Sponge City Programme and Its Implementation in Wuhan, Report of European project GROWGREEN – Green Cities for Climate and Water Resilience, Sustainable Economic Growth, Healthy Citizens and Environments). https://growgreenproject.eu/wp-content/uploads/2021/01/Sponge-City-Programme-in-Wuhan-China.pdf

[8] Sponge cities: a solarpunk future by 2030: https://www.youtube.com/watch?v=FtFxmrb16co

[9] What Is a Sponge City and How Does It Work? https://www.archdaily.com/979982/what-is-a-sponge-city-and-how-does-it-work

[10] China is building 30 ‘sponge cities’ that aim to soak up floodwater and prevent disaster: https://www.businessinsider.com/china-is-building-sponge-cities-that-absorb-water-2017-11

[11] Afet riskleri ve iklim değişikliğinin etkilerine karşı sünger şehir önerisi: https://www.aa.com.tr/tr/yesilhat/iklim-degisikligi/afet-riskleri-ve-iklim-degisikliginin-etkilerine-karsi-sunger-sehir-onerisi/1818185

[12] China transforming cities to stop flooding: https://www.dw.com/en/china-turns-cities-into-sponges-to-stop-flooding/a-61414704

[13] Griffiths, J., Chan, F.K.S., Shao, M., Zhu, F., Higgitt, D.L. 2020 Interpretation and application of Sponge City guidelines in China. Phil.Trans.R.Soc. A378: 20190222. http://dx.doi.org/10.1098/rsta.2019.0222

[14] Sponge Cities: https://autocase.com/sponge-cities/